Celem tego badania jest potwierdzenie ciąży, określenie jej lokalizacji, rozwoju i wykonanie szczegółowych pomiarów pęcherzyka ciążowego (GS), zarodka (CRL) oraz pęcherzyka żółtkowego (YS). Mierzymy częstość akcji serca (ASP = FHR). W przypadku ciąż wielopłodowych właśnie na tym etapie oceniamy ilość łożysk i worków owodniowych, co ma olbrzymie znaczenie dla dalszej diagnostyki i postępowania w trakcie ciąży.

Dodatkowo określamy budowę i strukturę macicy oraz jajników.

Jest to najważniejsze badanie w ciąży. Dziecko ma już wykształcone większość narządów. Dzięki wczesnej ocenie anatomii płodu możemy wykluczyć ponad połowę wad wrodzonych (wczesne badanie anatomiczne).

Najlepiej takie badanie wykonać w 12+kilka dni tygodniu ciąży.

Wczesne badanie anatomiczne obejmuje ocenę:
czaszki; mózgu, klatki piersiowej, w tym serca, jamy brzusznej, w tym powłok brzusznych, nerek, żołądka, pęcherza moczowego, kręgosłupa i kończyn

Wczesne badanie serca płodu obejmuje ocenę:

  • ułożenia trzewi (żołądek, wątroba, serce);
  • położenia i osi serca;
  • napływów do obu komór;
  • aranżację dużych naczyń;
  • przegrody międzykomorowej i „krzyża serca”

Wady anatomiczne stanowią największą grupę problemów (66%) w życiu wewnątrzmacicznym i pourodzeniowym dziecka. Większość z nich powstaje na wczesnym etapie ciąży. Umiejętne zestawienie badania przezbrzusznego z dopochwowym, daje możliwość ich wczesnego wykluczenia.

Kolejne 20% komplikacji to aberracje chromosomowe, czyli choroby genetyczne takie jak zespół Downa. Między 11+0-13+6 tygodniem ciąży możliwość ich wykrycia jest największa.

Poniżej znajdą Państwo parametry wpływające na ryzyko najczęściej występujących w społeczeństwie zespołów genetycznych. 

Wyróżniamy:

Parametry ultrasonograficzne

  • przezierność karku (NT – ang. nuchal translucency)
  • wydolność zastawki trójdzielnej serca (TR – ang. tricuspid regurgitation)
  • częstość akcji serca (FHR – ang. fetal heart rate)
  • kostnienie kości nosowych (NB – ang. nasal bone)
  • przepływ krwi w przewodzie żylnym w wątrobie (DV – ang. ductus venosus)
  • obecność ‘małych’ markerów (ang. minor markers) związanych z zespołem Downa (torbiele splotów naczyniówkowych, hiperechogeniczne jelita, poszerzenie miedniczek nerkowych, hiperechogeniczne ogniska w sercu)
  • obecność wad wrodzonych (ang. major markers) związanych z zespołami genetycznymi (holoprozencefalia, przepuklina przeponowa, wspólny kanał przedsionkowo-komorowy w sercu, przepuklina pępkowa, megacystis),

Parametry biochemiczne

  • poziom wolnej podjednostki hormonu β-HCG w surowicy krwi ciężarnej (podejrzany dla zespołu Downa, jeśli przekracza 2,5 MoM (mediany populacyjnej),
  • poziom hormonu PAPP-A w surowicy krwi ciężarnej (podejrzany dla zespołu Downa, jeśli jest mniejszy niż 0,5 MoM (mediany populacyjnej)

Parametry demograficzne

  • wiek matki,
  • pochodzenie etniczne (rasa)

Parametry położnicze

Informacja na temat poprzednich ciąż (ma tutaj tylko znaczenie, czy pacjentka urodziła wcześniej dziecko z zespołem Downa bądź wykryto go u płodu, lub też stwierdzono zespół Edwardsa (Trisomia 18), czy Patau(TRisomia 13)).

Wynikiem oceny ryzyka aberracji chromosomowych jest ułamek wyliczony na podstawie ryzyka podstawowego wynikającego z wieku pacjentki skorygowanego przez wymienione wyżej  parametry. Jego wartość pozwala ocenić, czy danej pacjentce badanie przesiewowe wystarcza, aby z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć najczęstsze choroby genetyczne, czy wymaga ona dodatkowych badań.

Zdecydowana większość ciężarnych po badaniu kwalifikuje się do grupy niskiego ryzyka. Pacjentkom, które znajdą się w grupie podwyższonego ryzyka (≥ 1 / 100 wg zaleceń większości ośrodków na świecie), proponuje się wykonanie testu diagnostycznego (rozstrzygającego), który ma na celu ocenić chromosomy dziecka, czyli w 100% wyjaśnić czy dziecko jest zdrowe. Wykonywane obecnie testy tego typu, takie jak amniopunkcja, biopsja kosmówki, czy kordocenteza są bardzo bezpieczne i w ponad 99% przypadków nie wpływają na dalszy przebieg ciąży.

Obliczone przeze mnie komputerowe ryzyko aberracji chromosomowych ma wysoką dokładność (ponad 90%), ponieważ opiera się na kompletnym panelu parametrów, a nie tylko na jednym z nich na przykład na przezierności karku. Regularne audyty Fundacji Medycyny Płodowej zmuszają mnie do utrzymania stałego wysokiego poziomu moich badań.

Kolejnym elementem badania 11+0-13+6 jest określenie ryzyka stanu przedrzucawkowego związanego z nadciśnieniem (wikłającego 2% ciąż) oraz ryzyko opóźnienia wzrostu wewnątrzmacicznego dziecka IUGR –ang. Intrauterine Growth Restriction (5% ciąż). Ocena opiera się na parametrach przepływu krwi w tętnicach macicznych, wadze i wzroście ciężarnej, paleniu tytoniu oraz przeszłości położniczej.

W trakcie badania między 11+0-13+6 tygodniem oceniamy długość dziecka (głowa+tułów=CRL), szerokość główki (BPD) oraz wszystkie opisane parametry ultrasonograficzne.

W przypadku ciąż wielopłodowych oceniamy ilość łożysk i worków owodniowych, co ma olbrzymie znaczenie dla dalszej diagnostyki i postępowania w trakcie ciąży.

Badanie ultrasonograficzne między 18 a 22 tygodniem ciąży (tzw. badanie połówkowe) jest podstawowym narzędziem w diagnostyce prenatalnej. Pozwala na ocenę budowy zewnętrznej i wewnętrznej płodu i na wykrywanie nie tylko wad budowy ale również subtelnych markerów wad chromosomalnych i niektórych zespołów genetycznych. Mimo, iż niektóre kobiety są w grupie podwyższonego ryzyka występowania wad anatomicznych lub wad genetycznych, większość wad rozwojowych stwierdzana jest w populacji niskiego ryzyka czyli u kobiet bez żadnych obciążeń rodzinnych. Wynika z tego, że badanie ultrasonograficzne (USG) powinno być wykonywane rutynowo między 18 a 22 tygodniem ciąży u każdej kobiety ciężarnej.

Badanie połówkowe powinno być wykonane zgodnie z obowiązującymi, wysokimi standardami i wytycznymi ustalonymi przez Fundację Medycyny Płodowej (Fetal Medicine Foundation), International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology, International Society of Peinatal Medicine oraz Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.

Badanie obejmuje ocenę położenia płodu, umiejscowienia, struktury i dojrzałości łożyska, ilości wód płodowych oraz anatomii płodu.

Badanie anatomii płodu obejmuje ocenę kształtu i wymiarów czaszki, mózgu płodu z oceną komór bocznych, śródmózgowia tylnego dołu czaszki, twarzy, klatki piersiowej, serca, przepony, żołądka, wątroby, nerek, pęcherza moczowego przyczepu pępowiny i ciągłości ściany jamy brzusznej. Dodatkowo ocenia się kręgosłup, kości długie oraz budowę stóp i dłoni płodu.

Wynik badania powinien obejmować ocenę wszystkich wymienionych wyżej struktur anatomicznych płodu. Badanie USG nie może wykluczyć wad chromosomalnych i rzadkich zespołów genetycznych ale prawidłowo przeprowadzone między 18-22 tygodniem może wykluczyć większość wad budowy płodu.

Badanie usg pomiędzy 28 a 32 tygodniem ciąży ma spełniać podstawowe 2 cele:

  1. ponowna szczegółowa ocena budowy ciała płodu i jego ułożenia, ocena lokalizacji łożyska, ilości płynu owodniowego,
  2. ocena tempa wzrastania płodu.

Podobnie jak w poprzednim badaniu referencyjnym (usg połówkowe) dokładna ocena budowy poszczególnych części ciała płodu – część wad anatomicznych można rozpoznać dopiero w późniejszym okresie ciąży, ponieważ widoczne stają się wraz ze wzrastaniem dziecka.

Jednym z częstszych pytań Rodziców jest pytanie o wielkość dziecka. 
Poza pierwszym trymestrem (do 14 tygodnia) nie potrafimy zmierzyć długości dziecka, a jedynym kryterium jego wielkości jest masa. 

Trzeba jednak pamiętać, że ultrasonograficzna ocena masy płodu nie polega na rzeczywistym zważeniu dziecka. Na podstawie zmierzonych wymiarów główki, brzuszka i kości udowej komputer przy użyciu skomplikowanego wzoru matematycznego „szacuje” masę płodu. Standardowy błąd takiego pomiaru wynosi ± 5  do 10 procent. Dokładność oceny masy zależy oczywiście od staranności wykonanych pomiarów, ale także od warunków technicznych badania, ułożenia dziecka a także od wzajemnych proporcji poszczególnych części ciała płodu. Wzór matematyczny liczący masę bierze pod uwagę uśrednione wartości odnosząc się do dziecka „wystandaryzowanego”, a jak wiadomo każdy człowiek dorosły ma trochę inne proporcje ciała – podobnie jak noworodek.

Podobnie, masa urodzeniowa dzieci nie jest wartością stałą. Różnice wagi wynikają przede wszystkim z czasu trwania ciąży. To samo dziecko rosnąc swoim tempem będzie miało inną, mniejszą wagę jeśli urodzi się 2 tygodnie przed terminem porodu, a inną, wyższą jeśli będzie przenoszone o tydzień.

Nawet dzieci urodzone z ciąż trwających tak samo długo mają różną masę urodzeniową. Tu różnice wynikają przede wszystkim z potencjału genetycznego, zaburzonych procesów zagnieżdżania łożyska, ale także ze schorzeń towarzyszących ciąży, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze.

Te różnice w wielkości płodów są praktycznie niewidoczne w pierwszej połowie ciąży. Zaczynają być zauważalne na przełomie II i III trymestru ciążę, a wyraźnie widoczne w końcówce ciąży.

Badanie usg w 28 – 32 tygodniu ciąży pozwala wstępnie oszacować potencjał wzrastania płodu. Nie chodzi oczywiście o to, aby przewidzieć dokładną masę dziecka w trakcie porodu. Główny nacisk kładziemy na wychwycenie płodów, które rosną zbyt szybko (makrosomia) lub zbyt wolno (hipotrofia). Oba te stany wiążą się ze wzrostem ryzyka specyficznych problemów w dalszym przebiegu ciąży. Jeżeli odpowiednio wcześnie rozpoznamy zaburzenia w tempie wzrastania płodu, to możemy zaplanować kolejne badania dodatkowe i wzmocnić nadzór nad płodem – co zmniejsza ryzyko powikłań. 

USG ciąży 2D/3D/4D to zestaw badań wykonywanych jednocześnie, pozwalające na ocenę stanu zarówno matki, jak i płodu. Podstawowa część ultrasonografii płodu to badanie dwuwymiarowe – 2D. Obserwujemy na nim przekrój wnętrza macicy i zarys ciała płodu wraz z obrazem jego narządów, tak jak przy prześwietleniu. Badanie umożliwia ocenę wielkości i kształtu różnych części ciała płodu, struktur anatomicznych i łożyska, jak również ocenę przepływu krwi. Dzięki badaniu 3D z kolei, możliwa jest trójwymiarowa rekonstrukcja płodu i wnętrza macicy. Uzyskuje się wtedy piękny, wyraźny obraz dziecka na którym przyszła mama może po raz pierwszy zobaczyć wyraźnie swoje maleństwo.

Obrazowanie 4D to obrazowanie trójwymiarowe w czasie rzeczywistym, umożliwiające obserwację ruchów płodu, pracy serca i dostarcza wielu informacji klinicznych, które nie są dostępne w trakcie rutynowego badania dwuwymiarowego USG. Badanie 4D jest stosunkowo nową techniką obrazowania i tylko najnowocześniejsze aparaty USG dysponują oprogramowaniem umożliwiających uzyskanie takich animacji. Zakres wskazań do badań trójwymiarowych i 4D systematycznie się powiększa. Badanie takie umożliwia rodzicom zobaczenie jak wygląda płód, jak się porusza, uśmiecha czy macha rączkami.

Wielu psychologów uważa że ma to bardzo duże znaczenie w tworzeniu więzi emocjonalnej między dzieckiem a rodzicami. Obecnie pojawiły się również doniesienia, że badanie 4D pozwala na dokładniejszą ocenę i wykrywanie pewnych subtelnych wad anatomicznych u płodu, takich jak drobne rozszczepy wargi, obecność dodatkowych palców czy małych rozszczepów kręgosłupa. Ocena wyglądu twarzy i osadzenia uszu może być również pomocna w diagnostyce wad chromosomalnych u płodu.

Najlepszym czasem do wykonywania badania 3D lub 4D jest okres między 26 a 32 tygodniem ciąży chociaż aparaty USG najwyższej klasy pozwalają na uwidocznienie płodu na prawie każdym etapie trwania ciąży. W moim ga dysponuje aparatem najwyższej klasy GE Voluson E8  Expert.

UWAGA! Uprzejmie informuję, że jakość obrazu USG płodu w technice tradycyjnej 2D (skala szarości), a także w technice trójwymiarowej 3D/4D zależna jest od wielu czynników, m.in.:

  • ułożenia płodu
  • wieku ciążowego
  • ilości wód płodowych
  • indywidualnej przezierności tkanek dla ultradźwięków (ilość tkanki tłuszczowej, właściwości tkanki łącznej)
  • zastosowania kremów na skórę brzucha przed badaniem

W/w czynniki wpływają na tzw. warunki techniczne badania, od których zależy jakość wizualizacji, jak również czas badania.